Το 2024 «έκλεισε» με αύξηση και καταγραφή ρεκόρ των ελληνικών εξαγωγών νωπών φρούτων και λαχανικών κατά 8,2%, οι οποίες θα ξεπεράσουν τα 1,861 δισεκατομμύρια ευρώ, έτος κατά το οποίο και οι εισαγωγές εκτιμάται ότι αυξήθηκαν κατακόρυφα, κατά 13,6% βάσει επισήμων στοιχείων.
Σύμφωνα με τον Ειδικό Σύμβουλο της Incofruit Hellas, κ. Γεώργιο Πολυχρονάκη, έχει επίσης ενταθεί η ανησυχία για την έλλειψη υδάτινων πόρων και την αύξηση του κόστους παραγωγής.
Αρχικά, οι ελληνικές εξαγωγές φρούτων και λαχανικών στην ΕΕ ανήλθαν σε 1,24 εκατομμύρια τόνους και σε 1,26 δισεκατομμύρια ευρώ σε αξία το πρώτο ενδεκάμηνο του 2024, αντιπροσωπεύοντας το 78,34% του όγκου των εξαγωγών εκείνη την περίοδο, ο οποίος ανήλθε σε 1,582 εκατομμύρια τόνους και στο 76,92% της αξίας που αποκτήθηκε, που ανήλθε στα 1,638 δισ. ευρώ.
Η Ρουμανία καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην αγορά της ΕΕ, όπου 296,59 χιλ. τόνοι φρέσκων φρούτων και λαχανικών προορίζονταν από τον Ιανουάριο έως τον Νοέμβριο, έναντι αξίας 222,252 εκατ. ευρώ με μεσοσταθμική τιμή ανά μονάδα 0,75 ευρώ/κιλό. Η Βουλγαρία διατήρησε επίσης τη θέση της ως η δεύτερη αγορά του ελληνικού τομέα στην ΕΕ. με 248,2 χιλ. τόνους αξίας 132,215 εκατ. ευρώ με μεσοσταθμική τιμή 0,53 ευρώ/κιλό!.
Οι εξαγωγές φρούτων και λαχανικών στη Γερμανία αυξήθηκαν σε όγκο σε 161,27 χιλ. τόνους, αποτελώντας την τρίτη αγορά στην ΕΕ ως προς τον όγκο, και πρώτη σε αξία, φθάνοντας τα 249,04 εκατ. ευρώ αντίστοιχα, με μ.ο. τιμής 1,54 ευρώ/κιλό. Ακολουθούν Πολωνία, Ιταλία, Ισπανία.
Εξαγωγές εκτός ΕΕ
Οι εξαγωγές εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν 22% του συνόλου και ανέρχονται στους 342,7 χιλ. τόνους και 377,96 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία του 11μήνου ΕΛΣΤΑΤ. Η «γάγραινα» του ελληνικού εξαγωγικού εμπορίου είναι η δραστηριοποίηση «Ελλήνων, βαλκάνιων, Ιταλών κ.α. εμπόρων» που διακινούν ατυποποίητα, χωρίς ταυτότητα (κατευθείαν από τον αγρό) προϊόντα, με συνέπεια να μην καρπούται η χώρα την μετασυλλεκτική αξία τους και να πλήττεται η φήμη και η ποιότητα τους στις διεθνείς αγορές. Οι σχετικοί έλεγχοι για την τήρηση των κοινοτικών και εθνικών προδιαγραφών εμπορίας είναι ελλιπείς (εκτιμάται ότι τα εξαχθέντα φορτία το 2024 ανέρχονται σε 320 χιλ. εκ των οποίων 65 χιλ. προς τρίτες χώρες και τα εκδοθέντα πιστοποιητικά ελέγχου για τρίτες χώρες σε 45 χιλ. με τα αντίστοιχα φυτουγειονομικά να είναι περισσότερα παρά το ότι δεν είναι υποχρεωτικά).
Εισαγωγές φρούτων και λαχανικών από τρίτες χώρες
Οι εισαγωγές, επίσης, θα διατηρήσουν την υψηλή ανάπτυξη των τελευταίων ετών και βάσει των επισήμων στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ, αυξήθηκαν κατά 6,2% κατ’ όγκο σε σύγκριση με το 2023, φτάνοντας συνολικά τους 866 χιλ. τόνους.
Η αξία των ελληνικών εισαγωγών νωπών φρούτων και λαχανικών από τρίτες χώρες διαμορφώθηκε, από τον Ιανουάριο έως τον Νοέμβριο του 2024, σε 321,6 εκατ. ευρώ, το 43,8% του συνόλου και όσα εισήχθησαν από την ΕΕ ανήλθαν σε 433,3 εκατ. ευρώ, 56,2 % του συνόλου.
Η Αίγυπτος είναι ο πρώτος προμηθευτής στην εθνική αγορά, με 80,91 εκατ. ευρώ έως τον Νοέμβριο 2024, Ακολουθεί η Τουρκία με 53,7 εκατ. ευρώ και την τρίτη θέση καταλαμβάνει η Βορ. Μακεδονία με 17,68 εκατ. ευρώ.
Η αξία των συνολικών εισαγωγών φρούτων και λαχανικών στην Ελλάδα μέχρι τον Νοέμβριο διαμορφώθηκε στα 804,935 εκατ. ευρώ, Ο όγκος διαμορφώθηκε σε 715 χιλ τόνους.
Πώς διαμορφώθηκαν οι καταναλωτικές συνήθειες
Σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ισπανία για τις αγοραστικές και καταναλωτικές συνήθειες του 2024 μεταξύ των άλλων καταγράφει ότι η επιλογή προϊόντος καθορίζεται από την τιμή (με ποσοστό 35%) λόγω της επίδρασης του πληθωρισμού, ακολουθούμενη από την ποιότητα (28%), τις προσφορές (19%), τις προσωπικές προτιμήσεις (16%) και το εμπορικό σήμα (2%), τάσεις που σε συνδυασμό με την αύξηση του τουρισμού εξηγεί και την αύξηση των φθηνότερων εισαγομένων φρούτων και λαχανικών.
Οι σχετικοί έλεγχοι στα εισαγόμενα φρούτα και λαχανικά για την τήρηση των κοινοτικών και εθνικών προδιαγραφών εμπορίας και υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων είναι ελλιπείς (εκτιμάται ότι τα εισαχθέντα φορτία το 2024 ανέρχονται σε 120 χιλ. και τα εκδοθέντα πιστοποιητικά ελέγχου σε 5 χιλ.).
Το 2024, αυξήθηκε επίσης η ανησυχία για παράγοντες που επηρεάζουν καθοριστικά την παραγωγή: η έλλειψη υδάτινων πόρων, η έλλειψη εργαζομένων και η αύξηση του κόστους εργασίας, ενέργειας και λιπασμάτων-φυτοφαρμάκων σε έναν τομέα στον οποίο η εργασία μπορεί να αντιπροσωπεύει έως και το 45% του κόστους σε ορισμένες καλλιέργειες και τρίτον, η έλλειψη φθηνών φυτοϋγειονομικών προϊόντων, η οποία μειώνει ολοένα και περισσότερο την ικανότητα παραγωγής σε επαρκείς ποσότητες και με αποτελεσματικό και ασφαλή τρόπο.
Η υφιστάμενη διαφορά μεταξύ των φυτοϋγειονομικών, εργασιακών, κοινωνικών προτύπων που απαιτούνται στην ΕΕ, τα οποία δεν απαιτούνται στις τρίτες χώρες προέλευσης των κοινοτικών εισαγωγών, καθιστά τους παραγωγούς στα κράτη μέλη ολοένα και λιγότερο ανταγωνιστικούς. Προτεραιότητα ενόψει της αυξανόμενης απειλής από χώρες σαφώς εξαγωγικά προσανατολισμένες στην αγορά της ΕΕ, όπως το Μαρόκο ή ορισμένα μέλη της Mercosur, προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, μεταξύ των οποίων είναι η μείωση της γραφειοκρατία και οι υπερ-ρυθμίσεις.
Στην εμπορική πολιτική, απαιτείται η αναζωογόνηση της κοινοτικής προτίμησης, με βάση την εφαρμογή μέτρων διασφάλισης όταν οι εισαγωγές φθάνουν σε όγκους που προκαλούν σοβαρές διαταραχές στις αγορές ή σοβαρή ζημιά στην κοινοτική παραγωγή. Και, από την άλλη, ότι οι εμπορικές συμφωνίες με τρίτες χώρες θεσπίζουν μέτρα αμοιβαιότητας στους πιο ευαίσθητους τομείς, τονίζοντας φυτοϋγειονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα.
Σύμφωνα με τον κ. Πολυχρονάκη, προτείνονται τα ακόλουθα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαταραχών στις αγορές:
- Διευκόλυνση αφενός της προσαρμογής του κλάδου στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τονίζοντας τη σημασία της ενίσχυσης της έρευνας και των επενδύσεων, και αφετέρου την ανάληψη διαφόρων πρωτοβουλιών για την προώθηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών.
- Να ισχύσουν κατοπτρικές ρήτρες, στο πλαίσιο διεθνών εμπορικών συμφωνιών της Ε.Ε. με τρίτες χώρες, που είναι συμβατικές διατάξεις απαιτούμενες για τα εισαγόμενα προϊόντα ήτοι να συμμορφώνονται στα ίδια ρυθμιστικά πρότυπα που ισχύουν για τα εγχώρια προϊόντα της χώρας εισαγωγής της Ε.Ε. Η αμοιβαιότητα των προτύπων έχει προταθεί τα τελευταία χρόνια , χωρίς να έχει ακόμη επιτευχθεί.
- Απαιτείται σε εθνικό επίπεδο χάραξη ζωνών καλλιέργειας φρούτων και λαχανικών κατ είδος , εμπλουτισμός τους με νέες ποικιλίες και επέκταση ημερολογιακά της συγκομιδής, μεταποίησης και εμπορίας τους.