Η έγκριση και των 28 στρατηγικών σχεδίων (ένα για κάθε χώρα της ΕΕ και δύο για το Βέλγιο) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σηματοδοτεί την έναρξη της νέας Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, η οποία έχει προγραμματιστεί για την 1η Ιανουαρίου 2023.
Χρηματοδότηση ύψους 264 δισ. ευρώ από την ΕΕ θα στηρίξει τους Ευρωπαίους γεωργούς κατά τη μετάβαση προς έναν βιώσιμο και ανθεκτικό γεωργικό τομέα και θα συμβάλει στη διατήρηση της ζωτικότητας και της ποικιλομορφίας των αγροτικών περιοχών.
Η συγχρηματοδότηση και η συμπληρωματική εθνική χρηματοδότηση θα ανεβάσουν τον συνολικό δημόσιο προϋπολογισμό που προορίζεται για τους γεωργούς και τις αγροτικές κοινότητες σε 307 δισ. ευρώ για την περίοδο 2023-2027.
Άλλα προγράμματα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της ΚΓΠ αλλά εκτός των στρατηγικών σχεδίων της ΚΓΠ, όπως το πρόγραμμα POSEI για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές, το πρόγραμμα της ΕΕ για τα σχολεία και τα προγράμματα προώθησης, θα επωφεληθούν από πρόσθετη χρηματοδότηση της ΕΕ ύψους 6 δισ. ευρώ.
Μια πιο δίκαιη ΚΓΠ
Όλα τα στρατηγικά σχέδια στηρίζουν το βιώσιμο γεωργικό εισόδημα και την ανθεκτικότητα του γεωργικού τομέα ως βασικό στόχο. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα της παρεχόμενης στήριξης:
- Οι άμεσες ενισχύσεις της ΚΓΠ εξακολουθούν να αποτελούν δίχτυ ασφαλείας για τους γεωργούς. Περίπου 20 δισ. ευρώ βασικής εισοδηματικής στήριξης θα διανέμονται ετησίως στους επιλέξιμους γεωργούς. Ωστόσο, η στήριξη αυτή εξαρτάται από την εφαρμογή ενισχυμένων βασικών προτύπων καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης (ΚΓΠΚ) από τους γεωργούς. Τα πρότυπα ΚΓΠΚ αναμένεται να καλύψουν σχεδόν το 90% των γεωργικών εκτάσεων της ΕΕ.
- Η νέα ΚΓΠ θα κατευθύνει υψηλότερο επίπεδο δημόσιας στήριξης σε όσους τη χρειάζονται περισσότερο. Οι μικρές και μεσαίες γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε 25 χώρες της ΕΕ θα λάβουν υψηλότερη εισοδηματική στήριξη χάρη σε αναδιανεμητική ενίσχυση ύψους 10,6 % του συνόλου των άμεσων ενισχύσεων. Το ποσό αυτό θα ανέρχεται σε 4 δισ. ευρώ ετησίως. Τούτο είναι 2,5 φορές μεγαλύτερο από τις αναδιανεμητικές ενισχύσεις στο πλαίσιο της τρέχουσας ΚΓΠ (2014-20), τις οποίες εφαρμόζουν μόνο δέκα κράτη μέλη.
- Για να βοηθηθούν οι γεωργοί να αντιμετωπίζουν κρίσεις, το 15 % των γεωργικών εκμεταλλεύσεων της ΕΕ θα λάβουν στήριξη για να συνάψουν συμβάσεις ασφάλισης, να συμμετάσχουν σε ταμεία αλληλοβοήθειας ή σε άλλα εργαλεία διαχείρισης κινδύνων.
- Το επίπεδο στήριξης για τις πρωτεϊνούχες καλλιέργειες/ψυχανθή μέσω της συνδεδεμένης εισοδηματικής στήριξης θα αυξηθεί κατά 25 % σε σύγκριση με το 2022. Αυτό θα συμβάλει στο να μειωθεί η εξάρτηση των γεωργών της ΕΕ από τις εισαγωγές και τη χρήση ορισμένων λιπασμάτων. Δεκαεπτά άλλοι τομείς που αντιμετωπίζουν δυσκολίες θα λάβουν επίσης συνδεδεμένη στήριξη, φθάνοντας στο 21 % των γεωργικών εκμεταλλεύσεων της ΕΕ.
Μια πιο πράσινη ΚΓΠ
Τρεις από τους δέκα ειδικούς στόχους της ΚΓΠ αφορούν άμεσα το περιβάλλον και το κλίμα. Χάρη στη ρήτρα «μη οπισθοδρόμησης», τα κράτη μέλη καλούνται να επιδείξουν υψηλότερες φιλοδοξίες στα σχέδιά τους για την ΚΓΠ σε σύγκριση με την τρέχουσα κατάσταση. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα την πλέον φιλόδοξη ΚΓΠ που εγκρίθηκε ποτέ από περιβαλλοντική και κλιματική σκοπιά.
- Στα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ, περίπου 98 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 32 % της συνολικής χρηματοδότησης της ΚΓΠ (ΕΕ και συγχρηματοδότηση), θα διατεθούν για την επίτευξη οφελών για το κλίμα, τα ύδατα, το έδαφος, τον αέρα, τη βιοποικιλότητα και την καλή διαβίωση των ζώων, καθώς και για την ενθάρρυνση πρακτικών πέραν του υποχρεωτικού πλαισίου προϋποθέσεων. Εάν εξετάσουμε την κατανομή αυτού του ποσού μεταξύ μέσων και ταμείων, το 24 % των άμεσων ενισχύσεων προορίζεται για οικολογικά προγράμματα και το 48 % των δαπανών αγροτικής ανάπτυξης από όλα τα σχέδια θα στηρίξει πλήρως τους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους.
- Τα σχέδια θα παράσχουν κίνητρα στους διαχειριστές γης αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος και στη βιομάζα, θα μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και θα συμβάλουν στην προσαρμογή στο 35 % των γεωργικών εκτάσεων της ΕΕ μέσω κατάλληλων πρακτικών διαχείρισης, όπως η εκτατική διαχείριση λειμώνων, η καλλιέργεια ψυχανθών και η ενδιάμεση καλλιέργεια, η χρήση οργανικών λιπασμάτων ή η γεωργοδασοκομία.
- Με βάση τις νέες υποχρεώσεις για τους γεωργούς, η εναλλαγή καλλιεργειών αναμένεται να καλύψει περίπου το 85 % της αρόσιμης γης που υποστηρίζεται από την ΚΓΠ. Αυτό θα συμβάλει στο να ανακοπεί ο κύκλος των παρασίτων και των ασθενειών και, ως εκ τούτου, στο να μειωθεί η χρήση φυτοφαρμάκων και οι σχετικοί κίνδυνοι. Για να προχωρήσουμε ακόμη περισσότερο, ποσοστό πάνω από το 26 % των γεωργικών εκτάσεων της ΕΕ θα λάβει στήριξη, ώστε να υιοθετήσουν, μεταξύ άλλων, αφενός ολοκληρωμένη φυτοπροστασία και χρήση μη χημικών μεθόδων για τον έλεγχο των επιβλαβών οργανισμών, και αφετέρου γεωργία ακριβείας.
- Η στήριξη της ΚΓΠ για τη βιολογική παραγωγή το 2027 θα διπλασιαστεί σχεδόν σε σύγκριση με την έκταση που χρηματοδοτήθηκε το 2018. Αυτό θα συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη των εθνικών φιλοδοξιών των κρατών μελών για αύξηση των βιολογικών εκτάσεων που θα κυμαίνονται από 5 έως 30 % το 2030.
- Οι προγραμματισμένες επενδύσεις στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις θα προσθέσουν 1 556 MW στην ικανότητα παραγωγής ενέργειας της ΕΕ.
Μια πιο κοινωνική ΚΓΠ
Οι αγροτικές περιοχές της ΕΕ αντιμετωπίζουν διάφορες προκλήσεις, οι οποίες προσδιορίζονται στο μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ, όπως η μείωση του πληθυσμού, η πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες και η βελτίωσή τους, οι ευκαιρίες απασχόλησης και η ανάγκη για καλύτερη συνδεσιμότητα. Η ΚΓΠ θα επενδύσει στον κοινωνικό και οικονομικό ιστό των αγροτικών περιοχών της ΕΕ.
- Η ειδική στήριξη προς τους γεωργούς νεαρής ηλικίας κατέχει εξέχουσα θέση σε κάθε εγκεκριμένο σχέδιο, και οι χώρες της ΕΕ υπερέβησαν την ελάχιστη απαίτηση διάθεσης του 3 % των άμεσων ενισχύσεων τους για την ανανέωση των γενεών.
- Συνολικά, δημόσιες δαπάνες συνολικού ύψους 8,5 δισ. ευρώ θα βοηθήσουν τους γεωργούς νεαρής ηλικίας να εγκατασταθούν, να επενδύσουν και να διατηρήσουν την επιχείρησή τους κατά τα πρώτα έτη της δραστηριότητάς τους. Την περίοδο 2023-2027, αναμένεται ότι θα εγκατασταθούν συνολικά 377 000 επιπλέον γεωργοί νεαρής ηλικίας ως γεωργοί πλήρους παραγωγικής ικανότητας. Ορισμένα κράτη μέλη σχεδιάζουν να καταβάλουν περαιτέρω προσπάθειες για να ενθαρρύνουν την κληρονομική διαδοχή των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, να ενισχύσουν την ισότητα των φύλων στις αγροτικές περιοχές και να ενισχύσουν τη θέση των γυναικών στη γεωργία.
- Η τοπική ανάπτυξη ενισχύεται επίσης από το 7,7 % του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) που προορίζεται για στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των κοινοτήτων (τη λεγόμενη προσέγγιση LEADER). Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 5 δισ. ευρώ. Μόλις τεθούν σε εφαρμογή, οι εν λόγω στρατηγικές αναμένεται να καλύψουν το 65 % του ευρωπαϊκού αγροτικού πληθυσμού.
- Για πρώτη φορά, οι ενισχύσεις της ΚΓΠ θα συνδέονται με την τήρηση ορισμένων κοινωνικών και εργασιακών προτύπων της ΕΕ και οι δικαιούχοι θα παρακινούνται να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
- Τα σχέδια θα στηρίξουν επενδύσεις που θα καταστήσουν ελκυστικότερη τη διαβίωση και την εργασία σε αγροτικές περιοχές, με στόχο τη δημιουργία τουλάχιστον 400 000 θέσεων εργασίας. Ομοίως, θα παρασχεθεί στήριξη στις επενδύσεις σε ψηφιακές τεχνολογίες και υπηρεσίες για τη βελτιστοποίηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων.
- Περισσότερα από 6 εκατομμύρια άτομα θα επωφεληθούν άμεσα από συμβουλές, κατάρτιση και ανταλλαγή γνώσεων χρηματοδοτούμενων από την ΚΓΠ, ή θα συμμετέχουν σε έργα καινοτομίας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής σύμπραξης καινοτομίας με έμφαση στις περιβαλλοντικές και κλιματικές επιδόσεις ή σε κοινωνικές και αγροτικές πτυχές.
Ιστορικό
Το 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την πρότασή της σχετικά με τη μεταρρύθμιση της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), με τη θέσπιση ενός νέου τρόπου εργασίας για τον εκσυγχρονισμό και την απλούστευση της γεωργικής πολιτικής της ΕΕ. Η νέα νομοθεσία για την ΚΓΠ εγκρίθηκε επίσημα στις 2 Δεκεμβρίου 2021.
Η προθεσμία που όρισαν οι συννομοθέτες όσον αφορά την υποβολή των στρατηγικών σχεδίων για την ΚΓΠ από τα κράτη μέλη ήταν η 1η Ιανουαρίου 2022.
Μετά την παραλαβή των σχεδίων, η Επιτροπή απέστειλε επιστολές παρατηρήσεων σε όλα τα κράτη μέλη έως τις 25 Μαΐου 2022, οι οποίες δημοσιεύτηκαν στον ιστότοπο Europa μαζί με τις απαντήσεις των κρατών μελών, σύμφωνα με την αρχή της διαφάνειας. Στη συνέχεια, εξακολούθησε ο διαρθρωμένος διάλογος ανάμεσα στις υπηρεσίες της Επιτροπής και τις εθνικές αρχές για την επίλυση εκκρεμών ζητημάτων και την οριστικοποίηση των αναθεωρημένων σχεδίων για την ΚΓΠ. Το επίπεδο φιλοδοξίας τους σε σχέση με τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ και η συμβολή στους στόχους που καθορίζονται στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και στη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα της Επιτροπής εξετάστηκαν προσεκτικά.
Υπό το πρίσμα της συνεχιζόμενης αύξησης των τιμών των βασικών προϊόντων και της ενέργειας μετά την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο επανεξέτασης των στρατηγικών τους σχεδίων για την ΚΓΠ με σκοπό την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τομέα, την κλιμάκωση της παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας και τη μείωση της εξάρτησης από συνθετικά λιπάσματα με πιο βιώσιμες μεθόδους παραγωγής, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις για την επισιτιστική ασφάλεια και τα λιπάσματα. Τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ θα παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς και θα τροποποιούνται ανάλογα με τις ανάγκες κατά την περίοδο υλοποίησης, ούτως ώστε να παραμείνουν κατάλληλα για τον επιδιωκόμενο σκοπό με γνώμονα τις ταχέως μεταβαλλόμενες προκλήσεις.
