Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το όραμά της για τη γεωργία και τα τρόφιμα, έναν φιλόδοξο χάρτη πορείας για το μέλλον της γεωργίας και των τροφίμων στην Ευρώπη, μέσα από 9 ερωτήσεις – απαντήσεις.
Ο χάρτης πορείας θέτει τις βάσεις για ένα ελκυστικό, ανταγωνιστικό, ανθεκτικό, στραμμένο στο μέλλον, και δίκαιο αγροδιατροφικό σύστημα για τη σημερινή και τις μελλοντικές γενιές γεωργών και επιχειρήσεων αγροδιατροφικών προϊόντων.
Γιατί προτείνει τώρα η Επιτροπή ένα όραμα για τη γεωργία και τα τρόφιμα;
Νέες πρωτοφανείς προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων των αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και των συχνότερων ακραίων καιρικών φαινομένων, έχουν δημιουργήσει ένα νέο τοπίο για τον αγροδιατροφικό τομέα της Ευρώπης. Οι προκλήσεις αυτές εντείνουν τις υφιστάμενες διαρθρωτικές τάσεις, όπως το συνολικό χαμηλότερο εισόδημα και η κερδοφορία, πιέζοντας περαιτέρω την ανθεκτικότητα του τομέα.
Αυτό σημαίνει ότι, περισσότερο από ποτέ, υπάρχει ανάγκη για ένα μακρόπνοο όραμα και μια πολιτική απάντηση για τον τομέα, η οποία θα αντιμετωπίζει αυτή τη μεταβαλλόμενη κατάσταση με συνεκτικό τρόπο μεταξύ των διαφόρων πολιτικών της ΕΕ.
Η διαπίστωση αυτή θα είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας, ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας του γεωργικού και επισιτιστικού τομέα μας. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή παρουσιάζει ένα όραμα για τη γεωργία και τα τρόφιμα, το οποίο χρησιμεύει ως κοινός χάρτης πορείας για τα επόμενα χρόνια. Περιγράφει ένα όραμα για το 2040 και καθοδηγεί τις μελλοντικές συζητήσεις πολιτικής σε ένα ευρύ φάσμα στρατηγικών ζητημάτων για τη γεωργία και τα τρόφιμα. Στην αρχή της νέας θητείας, το όραμα αυτό παρέχει προβλεψιμότητα για τον αγροδιατροφικό τομέα και έχει ως στόχο να τον καταστήσει ελκυστικό, ανταγωνιστικό και ανθεκτικό ως βασικό μέρος της οικονομίας της Ευρώπης.
Ποιες είναι οι κύριες πρωτοβουλίες που ανακοινώθηκαν από το Όραμα;
Το όραμα περιγράφει διάφορες κύριες πρωτοβουλίες για τέσσερις τομείς προτεραιότητας. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για να επιτευχθεί:
→ Ελκυστικός τομέας που εξασφαλίζει δίκαιο βιοτικό επίπεδο και αξιοποιεί νέες ευκαιρίες εισοδήματος (π.χ. αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας για την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, παρουσίαση στρατηγικής ανανέωσης των γενεών).
→ Ένας ανταγωνιστικός και ανθεκτικός τομέας ενόψει των παγκόσμιων προκλήσεων (π.χ. εφαρμογή δικαιότερων ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τους γεωργούς της ΕΕ σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, παρουσίαση δέσμης μέτρων απλούστευσης, παρουσίαση μακροπρόθεσμου οράματος για τον τομέα της κτηνοτροφίας και σχέδιο πρωτεΐνης).
→ Θωράκιση του αγροδιατροφικού τομέα στις μελλοντικές εξελίξεις σε συνεργασία με τη φύση (π.χ. εξορθολογισμός και επιβολή της ισχύουσας νομοθεσίας, επιτάχυνση της πρόσβασης σε βιοπαρασιτοκτόνα, δρομολόγηση μιας πυξίδας βιωσιμότητας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις για τη μέτρηση της προόδου και την απλούστευση της υποβολής εκθέσεων).
→ Εκτίμηση των τροφίμων και προώθηση δίκαιων συνθηκών διαβίωσης και εργασίας σε ζωντανές αγροτικές περιοχές (π.χ. επικαιροποίηση του αγροτικού σχεδίου δράσης της ΕΕ, καθιέρωση ετήσιου διαλόγου για τα τρόφιμα, αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για την καλή μεταχείριση των ζώων, ενίσχυση του ρόλου των δημόσιων συμβάσεων).
Η υιοθέτηση της έρευνας, της καινοτομίας και της ψηφιοποίησης, σε συνδυασμό με το απαιτούμενο σύνολο δεξιοτήτων, αποτελούν βασικές απαιτήσεις για να καταστεί ο τομέας ακόμη πιο ανταγωνιστικός. Η Επιτροπή θα δρομολογήσει μια ψηφιακή στρατηγική της ΕΕ για τη γεωργία, ώστε να καταστεί δυνατή η μετάβαση προς έναν εκσυγχρονισμένο γεωργικό τομέα και τομέα τροφίμων.
Παρουσιάζει το όραμα ποια θα είναι η ΚΓΠ μετά το 2027;
Το όραμα είναι ο προβληματισμός της Επιτροπής σχετικά με το μέλλον της γεωργίας και των τροφίμων της ΕΕ. Υπό την έννοια αυτή, πλαισιώνει το έργο της Επιτροπής για το σύνολο αυτής της εντολής σε όλους τους τομείς πολιτικής που σχετίζονται με τη γεωργία και τα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένης της κατεύθυνσης της πορείας για τη μελλοντική ΚΓΠ. Η δημόσια στήριξη μέσω της ΚΓΠ παραμένει ουσιώδης για τη στήριξη του εισοδήματος των γεωργών.
Η μελλοντική ΚΓΠ θα καθορίσει σαφέστερη ισορροπία μεταξύ ρυθμιστικών πολιτικών και πολιτικών που βασίζονται σε κίνητρα και επηρεάζουν τους γεωργούς. Η Επιτροπή θα προσανατολίσει τη μελλοντική ΚΓΠ από όρους σε κίνητρα.
Σύμφωνα με τη συνολική προσέγγιση των μελλοντικών προτάσεων για το ΠΔΠ, υπάρχει ανάγκη περαιτέρω εξορθολογισμού του τρόπου εφαρμογής της πολιτικής της ΚΓΠ. Η μελλοντική ΚΓΠ θα βασίζεται σε βασικούς στόχους πολιτικής και στοχοθετημένες απαιτήσεις πολιτικής, παρέχοντας παράλληλα στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευθύνη και λογοδοσία σχετικά με τον τρόπο επίτευξης αυτών των στόχων.
Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη μελλοντική ΚΓΠ μετά το 2027 θα παρουσιαστούν αργότερα εντός του έτους, μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία εκτίμησης επιπτώσεων, στο πλαίσιο των προτάσεων για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.
Θα συνεχίσουν οι γεωργοί της ΕΕ να λαμβάνουν εισοδηματική στήριξη από την ΚΓΠ;
Στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές της, η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν κατέστησε σαφές ότι πρέπει να υπάρξει μια εισοδηματική πολιτική της ΕΕ για τους ευρωπαίους γεωργούς. Υπάρχει επίσης ανάγκη να καταβληθούν προσπάθειες για δικαιότερη κατανομή της δημόσιας στήριξης. ” μελλοντική στήριξη της ΚΓΠ θα κατευθύνεται περισσότερο προς τους γεωργούς που ασχολούνται ενεργά με την παραγωγή τροφίμων, προς την οικονομική ζωτικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και τη διατήρηση του περιβάλλοντός μας.
Η ανακοίνωση αναγνωρίζει την ειδική κατάσταση των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων που θα πρέπει να επωφεληθούν από εξορθολογισμένη στήριξη. Επιπλέον, στόχος είναι να κατευθυνθεί περαιτέρω η στήριξη προς τους γεωργούς που τη χρειάζονται περισσότερο, με ιδιαίτερη προσοχή στους γεωργούς σε περιοχές με φυσικούς περιορισμούς, στους νέους και νέους γεωργούς και στις μικτές γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Η προσέγγιση θα πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο να δοθεί προτεραιότητα στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων που είναι απαραίτητα για τη στρατηγική αυτονομία και ανθεκτικότητα της ΕΕ. Θα εξεταστεί το ενδεχόμενο ενισχυμένης χρήσης μέτρων όπως η προοδευτική μείωση (μείωση των ενισχύσεων) και ο καθορισμός ανώτατων ορίων, λαμβανομένων υπόψη των διαφορετικών διαρθρωτικών και τομεακών πραγματικοτήτων των κρατών μελών.
Ταυτόχρονα, όλοι οι γεωργοί θα πρέπει επίσης να συνεχίσουν να επωφελούνται από μέσα όπως οι ενισχύσεις για οικοσυστημικές υπηρεσίες που θα εξορθολογιστούν και θα απλουστευθούν, καθώς και από τη στήριξη των επενδύσεων και τα εργαλεία διαχείρισης κρίσεων και κινδύνων.
Πώς λαμβάνει υπόψη αυτό το όραμα τις τρέχουσες συζητήσεις για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ);
Η ανακοίνωση για το ΠΔΠ της 11ης Φεβρουαρίου 2025 αναγνωρίζει τη σημασία της επισιτιστικής ασφάλειας και της προστασίας της φύσης για τη διατήρηση της ποιότητας ζωής της Ευρώπης, αλλά και συγκεκριμένες τομεακές δυσκολίες.
Το όραμα παρέχει μια μακροπρόθεσμη προοπτική πολιτικής για τη γεωργία και τα τρόφιμα της ΕΕ, η οποία συνάδει με τον εν εξελίξει προβληματισμό για το μελλοντικό ΠΔΠ. Για να διασφαλιστεί η συνέχιση της γεωργίας που προσελκύει τις μελλοντικές γενιές γεωργών σε ολόκληρη την ΕΕ, η δημόσια στήριξη μέσω της ΚΓΠ παραμένει απαραίτητη για τη στήριξη του εισοδήματος των γεωργών.
Πώς αναμένεται ο αγροδιατροφικός τομέας της ΕΕ να συνδυάσει την προστασία των φυσικώνπόρων με την παραγωγή τροφίμων;
Η γεωργία έχει να κάνει με την εργασία με τη φύση. Η παραγωγή τροφίμων βασίζεται και συνδέεται άρρηκτα με τη φύση και τα οικοσυστήματα. Ταυτόχρονα, η οικολογική μετάβαση πρέπει να ενσωματώνει προσεκτικά τις οικονομικές προκλήσεις και τις προκλήσεις εφαρμογής, καθώς και την ανάγκη για δίκαιη μετάβαση από κοινωνική άποψη.
Η Επιτροπή παραμένει πεπεισμένη ότι η γεωργία και η προστασία του φυσικού κόσμου μπορούν να συμβαδίζουν, παρέχοντας παράλληλα ελπιδοφόρες ευκαιρίες για τον γεωργικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων εθελοντικών μέσων που θα μπορούσαν να απελευθερώσουν πρόσθετες πηγές εισοδήματος για τους γεωργούς, όπως πιστώσεις άνθρακα και πιστώσεις για τη φύση.
Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να στηρίξουμε μια γεωργία που εργάζεται για τη φύση και μαζί με αυτήν, μέσω καλά προσαρμοσμένων και στοχευμένων λύσεων, συμπεριλαμβανομένων τόσο νέων τεχνολογιών όσο και προσεγγίσεων που βασίζονται στη φύση. Είναι σημαντικό ότι οι γεωργοί χρειάζονται κατάλληλη στήριξη για να υιοθετήσουν και να επενδύσουν σε πιο φιλικές προς τη φύση πρακτικές. Αυτό απαιτεί μηχανισμούς που τους ανταμείβουν για τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχουν.
Η Επιτροπή θα συμβάλει στην ανάπτυξη μιας πυξίδας βιωσιμότητας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, ενός εθελοντικού εργαλείου συγκριτικής αξιολόγησης, για την απλή υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας για τους γεωργούς και θα τους δώσει τη δυνατότητα να επιδείξουν την πρόοδό τους.
Οι γεωργοί και οι παραγωγοί γεωργικών προϊόντων διατροφής χρειάζονται επίσης μια πιο προηγμένη εργαλειοθήκη με φιλικές προς τη φύση λύσεις. Ως εκ τούτου, το όραμα προτείνει να επιταχυνθεί η πρόσβαση στην αγορά βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων, όπως τα βιοπαρασιτοκτόνα.
Πώς σκοπεύει η Επιτροπή να βελτιώσει τη δικαιοσύνη στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων;
Οι γεωργοί πρέπει να έχουν καλύτερο εισόδημα από την αγορά, επιτρέποντάς τους να πραγματοποιήσουν τις απαραίτητες επενδύσεις για να είναι ανθεκτικές στις μελλοντικές εξελίξεις και να καταστήσουν τις εκμεταλλεύσεις τους πιο ανθεκτικές. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να διορθωθούν οι τρέχουσες ανισορροπίες στην τροφική αλυσίδα.
Έχουν ήδη ληφθεί τα πρώτα μέτρα για την επανεξισορρόπηση των θέσεων και τη διευκόλυνση της ορθής επιβολής των κανόνων για την αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Οι στοχευμένες τροποποιήσεις του κανονισμού για την κοινή οργάνωση των αγορών (ΚΟΑ) και οι αυστηρότεροι κανόνες για τη διασυνοριακή επιβολή της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (ΑθΕΠ) αναμένεται να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη διαφάνεια και να διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ των γεωργών, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα και τη δικαιοσύνη.
Στο επόμενο στάδιο, το όραμα ανακοινώνει ότι οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές θα διερευνηθούν περαιτέρω, μαζί με ανάλυση των εθνικών κανονισμών σχετικά με τις πωλήσεις κάτω του κόστους παραγωγής, η οποία θα τροφοδοτήσει τις εργασίες της Επιτροπής για την αναθεώρηση των κανόνων για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Τέλος, ένα βασικό στοιχείο για την τόνωση της εμπιστοσύνης και της δικαιοσύνης είναι η διαφάνεια σχετικά με τον τρόπο διαμόρφωσης και κατανομής του κόστους και των περιθωρίων κέρδους στην τροφική αλυσίδα. Η Επιτροπή θα ενισχύσει περαιτέρω τη διαφάνεια κατά μήκος της τροφικής αλυσίδας, μεταξύ άλλων μέσω του νέου παρατηρητηρίου της αγροδιατροφικής αλυσίδας (AFCO). Αυτό θα καταρτίσει και θα δημοσιεύσει δείκτες σχετικά με τη διαμόρφωση των τιμών στην τροφική αλυσίδα για να καθοδηγήσει την περαιτέρω δράση.
Ποια μέτρα θα ληφθούν για τη μείωση της γραφειοκρατίας για τους γεωργούς και τους παραγωγούς τροφίμων;
Το δεύτερο τρίμηνο του 2025, η Επιτροπή θα προτείνει μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων απλούστευσης της ΚΓΠ. Αυτή η δέσμη μέτρων θα συμβάλει στη μείωση της γραφειοκρατίας. Θα επικεντρωθεί στην απλούστευση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, στον εξορθολογισμό των απαιτήσεων και στη στήριξη των μικρότερων και μεσαίων γεωργικών εκμεταλλεύσεων, καθώς και στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας.
Φέτος, η Επιτροπή θα παρουσιάσει επίσης μια οριζόντια δέσμη νομοθετικών απλουστεύσεων που θα επικεντρώνεται στην απλούστευση σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης και για τις επιχειρήσεις τροφίμων και ζωοτροφών από τομείς πολιτικής εκτός της ΚΓΠ.
Πώς σκοπεύει η Επιτροπή να εφαρμόσει δικαιότερους ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τους γεωργούς της ΕΕ κατά τα λοιπά;
Η προσέγγιση της Ένωσης για δικαιότερους ισότιμους όρους ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο θα συνίσταται σε διττή δράση που πρέπει να συμβαδίζει: ενίσχυση της παγκόσμιας και διμερούς συνεργασίας και σχεδιασμός ενός εθνικού πλαισίου που θα καθιστά τον αγροδιατροφικό τομέα της ΕΕ πιο ανταγωνιστικό.
Όσον αφορά τη συνεργασία, η ΕΕ θα συνεχίσει να εργάζεται στο πλαίσιο της προσέγγισης της «Ομάδας Ευρώπη» με τους εταίρους μας και βασικούς διεθνείς οργανισμούς, όπως ο FAO, ο ΠΟΕ και ο Codex, για την αυστηρότερη εφαρμογή των διεθνώς συμφωνημένων δεσμεύσεων και τη βελτίωση των παγκόσμιων προτύπων. Ομοίως, η ΕΕ θα ενισχύσει τους υφιστάμενους διμερείς διαλόγους για τη γεωργική πολιτική και θα καθιερώσει νέους διαλόγους εταιρικής σχέσης για την πολιτική γεωργικών προϊόντων διατροφής με βασικούς εταίρους.
Όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα, η ΕΕ θα είναι πιο δυναμική στην προώθηση και τη στρατηγική υπεράσπιση των εξαγωγών των προϊόντων της ΕΕ. Ομοίως, θα επιδιώξει μεγαλύτερη ευθυγράμμιση των προτύπων παραγωγής που εφαρμόζονται στα εισαγόμενα προϊόντα, ιδίως όσον αφορά τα φυτοφάρμακα και την καλή διαβίωση των ζώων. Το όραμα δηλώνει ότι, ως αρχή, τα πιο επικίνδυνα φυτοφάρμακα που απαγορεύονται στην ΕΕ για λόγους υγείας και περιβάλλοντος δεν θα πρέπει να επιτρέπονται πίσω στην ΕΕ μέσω εισαγόμενων προϊόντων. Αυτό ανταποκρίνεται επίσης στις εκκλήσεις των πολιτών, της κοινωνίας των πολιτών, των οργανώσεων αγροτών και των πολιτικών θεσμικών οργάνων. Το πρώτο βήμα θα είναι μια εκτίμηση επιπτώσεων φέτος για να προσδιοριστεί η πιθανή ανάγκη νομικών αλλαγών στο ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα και σε διεθνές επίπεδο.
Για την αντιμετώπιση των δυνητικών κινδύνων αθέμιτου ανταγωνισμού και παράνομης μονομερούς δράσης κατά του αγροδιατροφικού τομέα της ΕΕ, η Επιτροπή θα αναπτύξει ένα ενιαίο δίχτυ ασφαλείας για την προστασία του τομέα από τον οικονομικό εξαναγκασμό.
Τι προβλέπει το Όραμα για την προώθηση θρεπτικών τροφίμων;
Οι καταναλωτές μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μετάβαση προς πιο βιώσιμα και ανθεκτικά συστήματα τροφίμων. Η πείρα επιβεβαιώνει ότι οι τοπικές αρχές είναι συχνά σε θέση να ηγηθούν της δέσμευσης σχετικά με τον τρόπο διαμόρφωσης ευνοϊκού περιβάλλοντος τροφίμων μέσω τοπικών πρωτοβουλιών. Στο πλαίσιο αυτό, κάθε χρόνο η Επιτροπή θα διεξάγει διάλογο για τα τρόφιμα με τους φορείς του συστήματος τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των καταναλωτών, των πρωτογενών παραγωγών, της βιομηχανίας, των εμπόρων λιανικής πώλησης, των δημόσιων αρχών και της κοινωνίας των πολιτών. Αυτό θα βοηθήσει στη συζήτηση και την εξεύρεση λύσεων για κρίσιμα ζητήματα όπως οι επενδύσεις, η οικονομική προσιτότητα των τροφίμων, η διατροφή και η καινοτομία χωρίς αποκλεισμούς.
Ο διάλογος αυτός θα αποτελέσει το φόρουμ για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών που εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη μέλη για την προώθηση πρωτοβουλιών υπό την ηγεσία των τοπικών κοινοτήτων, καθώς και ενωσιακών και εθνικών μέσων που διατίθενται για τα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά και για την αντιμετώπιση πιεστικών ζητημάτων όπως η αλλαγή της σύνθεσης των τροφίμων και η οικονομική προσιτότητα των τροφίμων, για να αναφέρουμε μόνο μερικά. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή θα υποβάλει νομική πρόταση για την ενίσχυση του ρόλου των δημόσιων συμβάσεων, μαζί με στοχευμένη επανεξέταση του προγράμματος της ΕΕ για τα σχολεία, ώστε να ενισχυθεί η εκπαιδευτική του διάσταση.
Η Επιτροπή θα δρομολογήσει επίσης μελέτη σχετικά με τον αντίκτυπο της κατανάλωσης των λεγόμενων «υπερεπεξεργασμένων τροφίμων».
