Τα ασβεστολιθικά λιβάδια είναι οικολογικά σημαντικά, απειλούμενα και σχετικά σπάνια οικοσυστήματα που σχηματίζονται σε ασβεστολιθικά ή ασβεστολιθικά εδάφη. Όταν διατηρούνται με τρόπο ευαίσθητο στη διατήρηση, υποστηρίζουν υψηλή ποικιλότητα ειδών.
Κατά συνέπεια, αυτοί οι οικότοποι περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας της ΕΕ για τους οικοτόπους, απαιτώντας από τα κράτη μέλη της ΕΕ να τους χαρακτηρίσουν, να τους προστατεύσουν και να τους διαχειριστούν. Ωστόσο, η ποιότητα και η αφθονία των ασβεστολιθικών λειμώνων έχει μειωθεί σημαντικά στην Ευρώπη τον τελευταίο αιώνα, λόγω της αλλαγής της χρήσης και της διαχείρισης της γης και της μετάβασης των λειμώνων σε δασικές εκτάσεις, τόσο φυσικά όσο και μέσω δενδροφύτευσης.
Οι ασβεστολιθικοί λειμώνες είναι κυρίως ημιφυσικοί οικότοποι, πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζονται κάποιο επίπεδο συνεχούς διαχείρισης για να διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά τους. Ιστορικά αυτό επιτυγχανόταν μέσω της βόσκησης και της παραγωγής σανού. Ωστόσο, η εγκατάλειψη της γεωργίας και η μείωση της κτηνοτροφίας έχουν οδηγήσει σε αλλαγές στις πρακτικές διαχείρισης σε πολλές περιοχές σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ελλείψει αυτών των δραστηριοτήτων, τα λιβάδια θα υποβάλλονταν συνήθως σε μια διαδικασία γνωστή ως οικολογική διαδοχή. Αυτό περιλαμβάνει τη σταδιακή φυσική αντικατάσταση των φυτών χαμηλής ανάπτυξης από ψηλότερα φυτά, στη συνέχεια θάμνους, δέντρα και τέλος δασικές εκτάσεις.
Τα αυτόχθονα άγρια θηλαστικά όπως το κόκκινο ελάφι (Cervus elaphus) και το αγριογούρουνο (Sus scrofa) μπορεί να επιβραδύνουν ή ακόμα και να αντιστρέψουν τη διαδικασία διαδοχής μέσω της βόσκησης, της περιήγησης και άλλων μορφών διαταραχής των οικοτόπων.
Στην περίπτωση του κάπρου, ο κύριος αντίκτυπος είναι μέσω της ριζοβολίας – αναποδογυρίζοντας το στρώμα των απορριμμάτων των φυτών για την αναζήτηση τροφίμων όπως ρίζες, έντομα και μύκητες. Οι υπάρχουσες μελέτες σχετικά με τον αντίκτυπο της ριζοβολίας κάπρου στις φυτικές κοινότητες έχουν επικεντρωθεί κυρίως στις επιπτώσεις του κάπρου εκτός της φυσικής περιοχής εξάπλωσης του είδους, όπου συχνά θεωρείται χωροκατακτητικό είδος. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι η συμπεριφορά ριζοβολίας στο έδαφος από κάπρους θα μπορούσε να έχει θετικές οικολογικές επιπτώσεις σε ασβεστολιθικά λιβάδια εντός της φυσικής κατανομής αυτών των ζώων.
Σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές διερεύνησαν την επίδραση της ριζοβολίας κάπρου στη φυτική κοινότητα στη φυσική τους περιοχή. Μελέτησαν 60 ζεύγη αγροτεμαχίων, τα μισά από τα οποία ριζώθηκαν από κάπρο κατά τη διάρκεια του χειμώνα και τα μισά όχι. Ερεύνησαν την καλοκαιρινή βλάστηση, συμπεριλαμβανομένου του γυμνού εδάφους, των απορριμμάτων φυτών, των βρύων, των χόρτων και των βοτάνων.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Πάρκο Hainich στο γερμανικό κρατίδιο της Θουριγγίας. Αυτό το πάρκο 7,500 εκταρίων περιέχει 600 εκτάρια ημιυπαίθριων ασβεστολιθικών λιβαδιών. Ιστορικά έβοσκαν πρόβατα μέχρι το 1997. Σύμφωνα με την αρχή της μη παρέμβασης «Natur Natur sein lassen» (αφήστε τη φύση να είναι φύση), η περιοχή έχει μείνει χωρίς τακτική διαχείριση από τότε.
Οι ερευνητές εντόπισαν 155 είδη φυτών σε ριζωμένα οικόπεδα και οικόπεδα ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων τριών απειλούμενων ειδών στην κόκκινη λίστα. Διαπίστωσαν ότι ο πλούτος και η ποικιλομορφία των ειδών ήταν και τα δύο υψηλότερα στα ριζωμένα αγροτεμάχια από ό,τι στους ελέγχους τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Τα μη βοσκημένα αγροτεμάχια έδειξαν μικρότερο αριθμό κυρίαρχων ειδών χόρτου και πιο προχωρημένο στάδιο διαδοχής. Οι περιοχές με ρίζες κάπρου είχαν περισσότερο γυμνό έδαφος και περισσότερα βότανα, λιγότερα απορρίμματα φυτών, λιγότερα βρύα, λιγότερο κυρίαρχα χόρτα και λιγότερους θάμνους από τις περιοχές χωρίς κάπρους.
Συνολικά, οι περιοχές γυμνού εδάφους, ριζωμένες από κάπρο, υποστήριξαν ασβεστολιθικά είδη φυτών λιβαδιών. Οι περιοχές χωρίς κάπρους περιείχαν λιγότερο γυμνό έδαφος από τις περιοχές με ρίζες κάπρου. Ωστόσο, όπου το γυμνό έδαφος ήταν πιο κοινό, συνδέθηκε με λιγότερα είδη. Οι ερευνητές προτείνουν ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι η ποσότητα του γυμνού εδάφους που εκτέθηκε από την ριζοβολία μερικές φορές υπερέβαινε το βέλτιστο επίπεδο, πράγμα που σημαίνει ότι τα φυτά δυσκολεύονται να αποικίσουν ή χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να αποικίσουν το γυμνό έδαφος.
Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι η ριζοβολία από αγριόχοιρους μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της διαδικασίας διαδοχής σε απειλούμενα ασβεστολιθικά λιβάδια. Οι ερευνητές συνιστούν η διαχείριση τέτοιων περιοχών να το αναγνωρίζει αυτό και να επιτρέπει τη συνέχιση των ελεγχόμενων επιπέδων ριζοβολίας κάπρου. Σημειώνουν, ωστόσο, ότι ενδέχεται να απαιτηθούν πρόσθετες δράσεις για την επαρκή διατήρηση της ακεραιότητας αυτών των οικοσυστημάτων. Προτείνουν ότι αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη βόσκηση ορισμένων περιοχών με οικόσιτα ζώα – όπως γίνεται ήδη σε ορισμένα μέρη του Εθνικού Πάρκου – αφήνοντας τις φυσικές διαδικασίες να οδηγήσουν σε άλλες.
Οι ερευνητές αναγνώρισαν ότι, εάν αφεθούν ανεξέλεγκτοι, οι πληθυσμοί αγριόχοιρων θα μπορούσαν να αυξηθούν σε επίπεδα που θα δημιουργούσαν υπερβολική διαταραχή και θα αποτελούσαν περαιτέρω κίνδυνο για το οικοσύστημα. Ως εκ τούτου, συνέστησαν προσεκτική παρακολούθηση των πληθυσμών αγριόχοιρων.
