Οι θερμοκρασίες ρεκόρ και οι χαμηλές βροχοπτώσεις είχαν επιπτώσεις στην επισιτιστική ασφάλεια, τα μέσα διαβίωσης και την παραγωγή ενέργειας σε πολλές περιοχές του κόσμου.
Τον Ιούλιο του 2024, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες έφτασαν σε πρωτοφανή επίπεδα, σπάζοντας ιστορικά ρεκόρ με μέσο όρο 17,16°C. Αυτή η υπερβολική ζέστη οδήγησε το νερό του εδάφους να εξατμιστεί, αφήνοντας τη βλάστηση και τη βιοποικιλότητα πιο εύθραυστες και υπό πίεση σε πολλές περιοχές του κόσμου. Αυτό, σε συνδυασμό με τα ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα βροχής, προκάλεσε μεγάλες λεκάνες απορροής ποταμών όπως ο Αμαζόνιος, η Λα Πλάτα και ο Ζαμβέζης να έχουν χαμηλότερες από τις κανονικές ροές νερού, επηρεάζοντας τις οικονομίες και τα ευρύτερα οικοσυστήματα στα οποία ανήκουν.
Ένας σπάνιος συνδυασμός τριών σημαντικών κλιματικών παραγόντων – το Ελ Νίνιο, η θετική φάση του Διπόλου του Ινδικού Ωκεανού και η θερμή φάση του τροπικού Βόρειου Ατλαντικού – έχει συμβάλει, μαζί με την κλιματική αλλαγή, στην εντατικοποίηση των συνθηκών ξηρασίας στη Νότια Αμερική, τη νότια Αφρική και τμήματα της Μεσογείου και της ανατολικής Ευρώπης.
Περιοχές όπου οι κλιματικές ανωμαλίες ήταν σοβαρότερες
Η παγκόσμια επισκόπηση της ξηρασίας – Σεπτέμβριος 2024, που δημοσιεύθηκε από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δείχνει τη σοβαρότητα αυτών των ανωμαλιών θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων.
Αρκετές περιοχές του κόσμου έχουν βιώσει πολύ έντονες ανωμαλίες θερμής θερμοκρασίας. Τον Ιούλιο του 2024, αυτές οι ανωμαλίες ξεπέρασαν τους 3°C στη βορειοδυτική Βόρεια Αμερική, τον ανατολικό Καναδά, τη Μεσόγειο, την ανατολική Ευρώπη, τη νοτιοανατολική και κεντρική Αφρική, το Ιράν, τη δυτική και κεντρική Ρωσία, την Ιαπωνία και την Ανταρκτική.
Κατά την περίοδο Αυγούστου 2023 – Ιουλίου 2024, έχουν εντοπιστεί συνολικά 52 μεμονωμένα παρατεταμένα μετεωρολογικά γεγονότα ξηρασίας, τα σημαντικότερα και μεγαλύτερης διάρκειας είναι πάνω από τη Νότια Αμερική, την κεντρική και ανατολική Ασία, την κεντρική Αφρική και τη Βόρεια Αμερική.
Ο αντίκτυπος της ξηρασίας στη γεωργία και την επισιτιστική ασφάλεια
Οι ξηρασίες, μαζί με τους καύσωνες και τις θερμές περιόδους, επηρέασαν την παραγωγικότητα των καλλιεργειών σε αρκετές περιοχές της Ευρώπης, της νότιας Αφρικής, της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Οι αγρότες σε περιοχές που πλήττονται από παρατεταμένες ξηρασίες αντιμετωπίζουν μειωμένες αποδόσεις καλλιεργειών και αποτυχίες καλλιεργειών, με πιθανές επιπτώσεις στο εισόδημα και τις τοπικές οικονομίες. Οι επιπτώσεις αυτές είναι ιδιαίτερα έντονες σε περιοχές χωρίς βιώσιμα συστήματα άρδευσης ή άμεση πρόσβαση σε γλυκό νερό. Οι ακραίες συνθήκες ξηρασίας έχουν ωθήσει εκατομμύρια ανθρώπους από το άγχος των τροφίμων σε επίπεδα κρίσης σε πολλές περιοχές του κόσμου. Με λιγότερα διαθέσιμα τρόφιμα, οι ευάλωτοι πληθυσμοί θα εκτεθούν περαιτέρω στην πείνα και τον υποσιτισμό. Στη νότια Αφρική, εκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να χρειαστούν επισιτιστική βοήθεια τους επόμενους μήνες.
Ο αντίκτυπος της ξηρασίας στην ενέργεια και τις μεταφορές
Τα ποτάμια, οι λίμνες και οι δεξαμενές νερού έχουν στεγνώσει ως αποτέλεσμα του συνδυασμού της παρατεταμένης έλλειψης βροχής και της υψηλής εξάτμισης που προκαλείται από τις υψηλές θερμοκρασίες.
Στη Νότια Αμερική, ποτάμια όπως ο Αμαζόνιος βρίσκονται σε ανησυχητικά χαμηλά επίπεδα νερού, απειλώντας τη γεωργία, τα αποθέματα πόσιμου νερού, τις μεταφορές και την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας.
Στη νότια Αφρική, η πολύ χαμηλή ροή νερού του ποταμού Ζαμβέζη – μια κρίσιμη πηγή υδροηλεκτρικής ενέργειας για αρκετές χώρες – έχει προκαλέσει ελλείψεις ηλεκτρικής ενέργειας και διακοπές ρεύματος, με αρκετές έμμεσες συνέπειες.
Η σοβαρή έλλειψη νερού στο Μαρόκο, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Νότια Αφρική αναγκάζει τις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν περιορισμούς στη χρήση νερού. Στη λεκάνη του Νείλου και σε ορισμένα μέρη της Νότιας Αμερικής, οι διαφωνίες για τα δικαιώματα του νερού αποτελούν ήδη πιεστική ανησυχία.
Πρόβλεψη ξηρασίας: Επείγουσα ανάγκη για ανθρωπιστική στήριξη και μέτρα προσαρμογής
Η Κεντρική Αφρική και η βόρεια Ευρώπη μπορεί να βιώσουν πιο υγρές από το μέσο όρο συνθήκες τους επόμενους μήνες, αλλά η γενική τάση υποδηλώνει ότι οι ξηρές και θερμότερες από το μέσο όρο συνθήκες θα επιμείνουν σε πολλές από τις πληγείσες περιοχές, μειώνοντας περαιτέρω τις ροές των ποταμών και καταπονώντας τους υδάτινους πόρους.
Υπό το πρίσμα της επιδείνωσης των συνθηκών ξηρασίας, η διεθνής συνεργασία και οι έγκαιρες παρεμβάσεις είναι ζωτικής σημασίας για τη στήριξη του πληθυσμού σε ορισμένες από τις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο. Απαιτείται επείγουσα επισιτιστική βοήθεια, ιδίως στη νότια Αφρική, όπου πάνω από 30 εκατομμύρια άνθρωποι προβλέπεται να χρειαστούν βοήθεια μεταξύ Οκτωβρίου 2024 και Μαρτίου 2025.
Τα συστήματα έγκαιρης ανίχνευσης, όπως η παρακολούθηση της ξηρασίας, μπορούν να παράσχουν στους γεωργούς και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στοιχεία για την υποστήριξη και την επιτάχυνση της πρόβλεψης και της αντίδρασης στην ξηρασία. Η χρήση ανθεκτικών στην ξηρασία καλλιεργειών που χρησιμοποιούν λιγότερο νερό και αντέχουν καλύτερα στη θερμότητα μπορεί να συμβάλει στη μείωση των απωλειών, ειδικά όταν συνδυάζεται με αγροδασικές τεχνικές, όργωμα διατήρησης και αμειψισπορά.
Η αποτελεσματική διαχείριση των υδάτων (συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της μείωσης της απώλειας νερού σε όλους τους αγωγούς δικτύου), η βελτίωση των βιώσιμων συστημάτων άρδευσης και οι επενδύσεις στη συλλογή και αφαλάτωση βρόχινου νερού μπορούν να συμβάλουν στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας στο νερό.