Ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, κ. Δημήτρης Κουρέτας, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε το πρωί της Τρίτης (12/03), παρουσίασε τα στοιχεία της μελέτης και τις προτάσεις, που συνέταξαν οι Τεχνικές Υπηρεσίες για την αντιπλημμυρική θωράκιση της Περιφέρειας Θεσσαλίας.
Στην εισαγωγική του τοποθέτηση, ο Περιφερειάρχης δήλωσε πως η θεσσαλική γεωργία απειλείται άμεσα από 4 κινδύνους. Συγκεκριμένα:
- Τον συνεχιζόμενο κίνδυνο πλημμυρών και καταστροφής του 50% των καλλιεργειών στα πλέον γόνιμα πεδινά και αρδευόμενα εδάφη από φαινόμενα, όπως ο «Daniel» που ενδέχεται να είναι συχνότερα στο μέλλον δεδομένης της κλιματικής κρίσης.
- Τη δραματική μείωση διαθεσιμότητας του αρδευτικού νερού λόγω υποβάθμισης των υδροφορέων κυρίως στην ανατολική πεδιάδα (Λάρισας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας (αρδευόμενης) κατά 540.000 στρ την τελευταία 20ετία (!) που συνολικά μειώθηκε στα 840.000 στρ., ενώ παραδοσιακά στον κάμπο καλλιεργούνταν 1,5 εκατ. στρέμματα εδώ και πολλές 10ετίες. Σημαντικό αρνητικό αποτέλεσμα αποτελεί και η μειωμένη παραγωγή κτηνοτροφών (καλαμποκιού, μηδικής κλπ) και υποβάθμιση της κτηνοτροφικής παραγωγής.
- Τη διάβρωση και ερημοποίηση τεραστίων επικλινών εκτάσεων λόγω αποψίλωσης και υποβάθμισης του εδάφους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στον Ν. Λάρισας η εγκατάλειψη 750.000 στρ. από σιτηρά την τελευταία 20ετία.
- Την υποβάθμιση της γονιμότητας των περισσότερων εδαφών κάτω από μη αειφορική καλλιέργεια με συνεπακόλουθη την τεράστια αύξηση των εισροών και του νερού και τελικά τη μείωση της παραγωγικότητας και εγκατάλειψης της αρδευόμενης καλλιέργειας.
Οι προτάσεις της Περιφέρειας για την αντιπλημμυρική θωράκιση της Θεσσαλίας
Αντιπλημμυρική προστασία και Μεσο-μακροπρόθεσμη διαχείριση υδάτινων πόρων
Η διεπιστημονική επιτροπή της Περιφέρειας προτείνει συγκεκριμένες δράσεις άμεσης προτεραιότητας:
- Επισκευή και Αναβάθμιση συστήματος αντιπλημμυρικών αναχωμάτων.
- Επανασχεδιασμός γεφυρών για να δοθεί ο απαιτούμενος χώρος στον Πηνειό ποταμό.
- Εκβάθυνση κοίτης του Πηνειού και παραποτάμων (πλήρης καθαρισμός πεδίου πλημμυρών από καλλιέργειες (ιδίως πολυετείς) και κάθε εμπόδιο στην απρόσκοπτη ροή του νερού.
- Δημιουργία περιοχών συγκράτησης πλεονάζοντος νερού με ελεγχόμενη πλημμύριση και αποστράγγιση της περιοχής μεταξύ αναχωμάτων.
Εκτιμώμενο κόστος: 535 εκατ. ευρώ
Η (νέα) λίμνη Κάρλα ως ταμιευτήρας για άρδευση και εκτόνωση πλημμύρας
- Διάνοιξη σήραγγας ικανής διατομής από το ΒΑ τμήμα της Κάρλας για την εκροή των υδάτων στο Αιγαίο πλησίον της περιοχής του Καμαρίου, ή σε θέση που θα υποδειχθεί κατόπιν μελέτης.
- Παροχέτευση μεγάλων όγκων νερού σε μικρό χρονικό διάστημα (π.χ. 200-250 m3/sec) και μήκους περί τα 10,4 km. Χρόνος αποπεράτωσης 2-3 έτη.
- Κατασκευή τάφρου μεταφοράς νερού από την περιοχή της Γυρτώνης διά βαρύτητος προς τη νέα Κάρλα.
- Επέκταση λίμνης (ταμιευτήρα) Κάρλα στα 60.000 στρ. με βάθος 4,5 μ και 270 εκατ. κ.μ. Από αυτά, περί τα 100 εκατ. κ.μ. θα χρησιμοποιηθούν για την άρδευση περί τα 230.000 στρ. βαμβακιού ή άλλων καλλιεργειών παραπλήσια χαμηλών υδατικών αναγκών.
Εκτιμώμενο κόστος με συνοδά έργα 250 εκατ. ευρώ.
Οι διαθέσιμοι και χρησιμοποιούμενοι (μέχρι σήμερα) υδατικοί πόροι στο υδατικό διαμέρισμα Θεσσαλίας είναι τα υπόγεια νερά (το 70% των αρδευόμενων εκτάσεων εξυπηρετείται από 33.000 γεωτρήσεις) και τα επιφανειακά νερά (ποταμοί, πηγές και νερά που ταμιεύονται κάθε χρόνο σε φράγματα – ταμιευτήρες και λιμνοδεξαμενές και εξυπηρετούν το υπόλοιπο 30% των εκτάσεων).
Η νέα Περιφερειακή Αρχή έχει ως βασική της επιδίωξη την επίτευξη των διαχρονικών στόχων του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ, 2023) Θεσσαλίας και ειδικότερα:
- την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών 2,5 εκατομμυρίων στρεμμάτων
- τον μηδενισμό του προσδιορισμένου υδατικού ελλείμματος των 465 hm3 νερού
- την επίτευξη «καλής» κατάστασης των υδάτων.
Η αντιμετώπιση του υδατικού προβλήματος θα γίνει σε τρεις συνιστώσες.
1. Μείωση σπατάλης αρδευτικού νερού
Εκτιμάται ο περιορισμός της σπατάλης νερού και του περιορισμού του ετήσιου ελλείματος κατά τουλάχιστον 200 εκατ. κ.μ. νερού με:
α) την αντικατάσταση ανοικτών με κλειστούς αγωγούς μεταφοράς νερού
β) την καθολική επέκταση της στάγδην άρδευσης, και
γ) την εφαρμογή ορθών γεωργικών πρακτικών
(Αμειψισπορά με ψυχανθή, χλωρή λίπανση, κλπ. σύμφωνα με τη νέα ΚΑΠ)
Εκτιμώμενο κόστος 300 εκατ. ευρώ
2. Δρομολογημένα έργα (2η Δέσμη μέτρων ΣΔΘ)
Δίκτυα μεταφοράς και διανομής νερού Ταμιευτήρα Κάρλας : (40 hm3) : Από το προβλεπόμενο αρδευτικό δίκτυο για την κάλυψη 92.500 στρ. μέχρι σήμερα ολοκληρώθηκε για 20.000 στρ. (και έχουν δημοπρατηθεί για άλλα τόσα), ενώ άρδευση (με νερά της Κάρλας) γίνεται μόλις σε 15 χιλ. στρ. Στην περιοχή δεν υπάρχει διοίκηση (ΤΟΕΒ), αναζητείται φορέας να αναλάβει την ευθύνη και επικρατεί ένα «χάος» στην διαχείριση του νερού.
- Φράγμα Αγιονερίου (13 hm3)
- Φράγμα Ληθαίου (4 hm3)
- Φράγμα Ναρθακίου (0,53 hm3)
- Φράγμα Κακλιτζόρεμα (1,7 hm3)
- Φράγμα Δελερίων (6,1 hm3)
- Φράγμα Αμπελακίων (2,3 hm3)
- Φράγμα Αγιοκάμπου (4,4 hm3)
- Φράγμα Μπελμά (5 hm3)
- Ταμιευτήρας Ξεριά Αλμυρού (3,8 hm3)
Εκτιμώμενο κόστος 50 εκατ. ευρώ
3. Πρόσθετα έργα προβλεπόμενα στο ΣΔΛΑΠ (3η Δέσμη μέτρων)
Δρομολογημένα έργα (Πύλη – Μουζάκι): Πρόκειται για έργα που άρχισαν πριν αρκετά χρόνια, υλοποιούνται με βραδείς ρυθμούς ή/και είναι στάσιμα (για διάφορους λόγους), άλλα που θα συμβάλλουν στη μείωση του υδατικού ελλείμματος κατά σημαντικό ποσοστό (Εκτιμώμενο κόστος 250 εκ. €).
Πρόσθετα περιφερειακά έργα: Πρόκειται για έργα καθόλα χρήσιμα, που όμως χαρακτηρίζονται από χαμηλό ή και μηδενικό βαθμό ωριμότητας (από πλευράς μελετών), με άγνωστο ή/και πλασματικό προϋπολογισμό και άγνωστο χρόνο υλοποίησης αν δεν αλλάξει ριζικά το θεσμικό πλαίσιο υλοποίησής τους. Μεταξύ αυτών το Φράγμα Ενιπέα Φαρσάλων ή Παλιοδερλί (50 hm3) που εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης (ΣΔΙΤ) και έχει πιθανότητες να κατασκευασθεί μέχρι το 2027 (Εκτιμώμενο κόστος 250 εκατ. €).
Εκτιμώμενο συνολικό κόστος 500 εκατ. €
4. Έργα ορεινής υδρονομίας
Έργα που αφορούν την κατασκευή μικρών φραγμάτων ανάσχεσης ροής (check dams) για να αυξηθεί η κατείσδυση νερού στο έδαφος και ο εμπλουτισμός των υπογείων υδροφορέων, έλεγχο διάβρωσης και αειφορική διαχείριση των δασών και της βιοποικιλότητας των ορεινών οικοσυστημάτων.
Συνδυασμός με αναζήτηση καινοτόμων καλλιεργειών, με έμφαση σε δεντροκαλλιέργειες, αμπελοκαλλιέργειες (με ανασύσταση των γηγενών ποικιλιών), τα ΑΦΦ και τη μελισσοκομία για τη συγκράτηση των ορεινών πληθυσμών στον τόπο τους.
Εκτιμώμενο κόστος 500 εκατ. €